El Ayak Ağız Hastalığı Nedir?
El, ayak, ağız hastalığı (EAAH), Nisan-Haziran ve Ekim-Aralık ayları arasında çoğunlukla bebek ve çocukları etkileyen ancak yetişkinlerde de görülebilen yaygın viral bir hastalıktır. Enfeksiyon genellikle elleri, ayakları, ağzı, bazen cinsel organları ve kalçaları da etkiler. İlk kez 1948 yılında tanımlanan, Poliovirüs, Coxackie ve Echovirüs gibi bir grup enterovirüs aile üyesinin neden olduğu, vakaların %90'ından fazlasını 5 yaşından küçük çocukların oluşturduğu bulaşıcı bir hastalıktır.
Oldukça bulaşıcı olan ve salgınlara neden olan Enterovirüs 71 (EV-A71) ile Coxsackie virüs A16 en çok EAAH’na sebep olan virüslerdir. Enfekte olmuş konağın gastrointestinal veya üst solunum yollarından saçılan virüsün, ağız yoluyla veya keseciklerde bulunan sıvı salgıları yoluyla hastalık bulaşır. Enfeksiyon bulaşmış bireyler 3 ila 6 gün arasında değişen bir kuluçka dönemiyle hastalığın ilk haftasında en bulaşıcı olma eğilimindedir. Virüs yutulduktan sonra bağırsak ve farenksin lenfoid dokusunda çoğalarak bölgesel lenf düğümlerine yayılır. Hastalık genellikle avuç içlerinde, ayak tabanlarında ve ağızda uçuk benzeri belirtiler şeklinde kendini gösterirken az sayıdaki çocukta kalp kası iltihabı, akciğer ödemi ve beyin zarı iltihabı gibi ciddi sorunlara da yol açabilir.
Hastalık tüm yıl boyunca ortaya çıkabilse de yaz ve sonbahar aylarında daha sık görülmektedir. Yüksek sıcaklık ve nem gibi faktörler EAAH duyarlılığı ile ilişkilendirilmiştir. EAAH, çoğunlukla boğaz ağrısı, ateş, halsizlik ve iştahsızlık gibi belirtilerle başlar. Ateş sonrası yaklaşık üçüncü günde ağızda içi su dolu ağrılı su dolu döküntüler meydana gelir.
EV-A71 virüs enfeksiyonu, halk sağlığı üzerinde büyük bir yük oluşturabilen bölgesel ve mevsimsel salgınlar nedeniyle küresel bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. EV-A71 özellikle bebek ve küçük çocuklarda aseptik menenjit ve çocuk felci sendromu gibi ciddi nörolojik hasarlara yol açabilir. Semptomlar genellikle hafif olmasına ve enfeksiyon kendi kendini sınırlamasına rağmen enfeksiyon ilk zamanında kontrol altına alınmazsa doku ve organlara yayılım ile geniş çaplı hasara neden olabilir.
El, ayak ve ağız hastalığının tanısı genellikle klinik olarak konulur. Hastalığın günümüzde şu an için bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır ve ilaçlar nedeni ortadan kaldırmak yerine yalnızca belirtileri tedavi etmek için kullanılmaktadır. EAAH’na karşı en etkili yöntem hasta bireyler ile temastan kaçınmak ve temizlik kurallarına uyulmasıdır. Hastalık belirtilerinin 7 ila 10 gün içinde düzelmesine rağmen ağrı, ateş ve diğer semptomların tedavisi mutlaka bir sağlık kuruluşunda ve doktor kontrolünde yapılmalıdır.
Referanslar:
1. Lai J, Li Z, Pan L, Huang Y, Zhou Z, Ma C, Guo J, Xu L. Research progress on pathogenic and therapeutic mechanisms of Enterovirus A71. Arch Virol. 2023 Sep 29;168(10):260.
2. Guerra AM, Orille E, Waseem M. Hand, Foot, and Mouth Disease. 2023 Mar 4. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 28613736.
3. Chen Y, Dai B, Han S, Duan G, Yang H, Chen S, Ji W, Jin Y. Arising Concerns of Atypical Manifestations in Patients with Hand, Foot, and Mouth Disease. Vaccines (Basel). 2023 Feb 10;11(2):405.
4. Yan R, He J, Liu G, Zhong J, Xu J, Zheng K, Ren Z, He Z, Zhu Q. Drug Repositioning for Hand, Foot, and Mouth Disease. Viruses. 2022 Dec 27;15(1):75.
